Passend in het huidige politieke klimaat is het advies van het Topteam Energie sterk aanbod gedreven. Versterken van de concurrentiekracht van de energiesector is het overkoepelend doel. Inzet van overheidsgeld en –middelen via een Regiegroep om door die groep geselecteerde vormen van energietechnologie en energiebesparing sneller of meer concurrerend te krijgen, en de innovatieketen robuuster, meer gestroomlijnd en recessiebestendig te krijgen, ziet zij naast het instellen van een Research & Development Aftrek (RDA) als het middel. Weg met de subsidies aan de vraagkant. Versterk de aanbodskant dan komt de vraag vanzelf wel, lijkt het uitgangspunt.
Waarschijnlijk een verstandige keuze omdat dit alles past bij de manier waarop dit kabinet naar de maatschappij kijkt en dus de kans vergroot dat er iets met het advies gebeurt.
Omslag van kilo-knallers naar bio-knallers
Toch is de vraag of daarmee niet een kans gemist wordt. Marktvraag is immers een belangrijke stimulans voor vernieuwing of kan dat op zijn minst zijn. Een omslag van kilo-knallers naar bio-knallers in de supermarkten is toch vooral vraag gedreven en speelt in op een maatschappelijke onderstroom. Goed opgepakt door een bedrijfsleven dat zich in toenemende mate graag profileert als maatschappelijk bewust ondernemer. Hapklare, aantrekkelijke producten, goed gepositioneerd in het schap, stimuleren nu de vraag. Een sterk stijgende omzet voor producten in de meer duurzame categorie maakt duidelijk dat de consument ook best bereid is wat meer te betalen voor een dergelijke kwaliteit. Ook met wat betreft het meer duurzaam omgaan met energie is er sprake van een maatschappelijke onderstroom die dit een belangrijk onderwerp vindt. Die er misschien zelfs al wat meer voor wil betalen. Maar, zoals ik ooit onder de titel “I want my money back” als constateerde, op zijn minst zou ik willen dat geld dat bij de overheid binnenkomt aan energiebelasting aangewend wordt om mij als consument aantrekkelijke producten te bieden. En dat zelfde geldt zeker ook voor de nieuwe heffing die er nu aankomt ter financiering van ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie. Terecht constateert het Topteam Energie dat de energiesector heterogeen is. De organisatiegraad van de sector en de mate van afstemming tussen partijen wordt als een belangrijk knelpunt gezien voor de verdere ontwikkeling. Dus geen sprake is in deze sector van een partij die signalen uit de markt weet op te pakken en door hier een goed, integraal, aanbod op te definiëren. Hier niet alleen antwoord op weet te geven maar ook de vraag verder weet te stimuleren. Anders dus dan de voedingswaren sector waar bijvoorbeeld een partij als Albert Hein deze rol nu zeer effectief vervuld.
Alpha en Gamma wetenschappen
In de bijlage 2 van het advies komt onder het kopje “Algemeen” naast de aanbod kant ook de vraagkant, de consument, toch nog even kort aan bod. Zo staat daar te lezen; “Veel innovaties lopen sneller en verder op het moment dat zij door de consument worden omarmd. Ook kunnen consumenten patronen doorbreken die anders remmend kunnen werken en kan de consument blokkeren. Dit pleit voor het actief betrekken van de consument, ook bij energievernieuwing en besparing”
en verder onder het hoofdje “Alpha en Gamma wetenschappen.”
“De draagvlakproblematiek vraagt om nieuwe oriëntaties op vernieuwing en doorbraken. Maar ook de aard van de doorbraken zelf zal toenemend veranderen, omdat mensen op een andere manier met elkaar verbinden en delen. Daarbij zullen mensen ook nieuwe samenwerkingsvormen aangaan. Ook de manier waarop landen en nationale/regionale huishoudingen met elkaar en met kennisinstituten en bedrijven omgaan, verandert snel en niet zelden fundamenteel. Dit pleit voor herwaardering van wetenschappen ten aanzien van zingeving, gedrag en perceptie, die traditioneel niet of slechts zijdelings bij energie-innovatie betrokken zijn.”
Plaats in ‘Essenties van dit advies’
Belangrijke constateringen die mijn inziens een plaats verdienen in het in de opening van het rapport opgenomen lijstje “Essenties van dit advies”. Dus niet in de bijlage maar op bladzijde één van het rapport. En dan liefst in verbinding met het onderwerp bebouwde omgeving dat in het rapport wel als een belangrijk aandachtsgebied wordt gezien maar verder nauwelijks uitwerking krijgt. Bij uitstek een gebied waar veel resultaat te behalen is. Niet alleen door het vinden van een juiste vorm van (financiële) stimulering zoals nu via de SDE+ regeling aan de aanbodkant gebeurt. Maar juist ook door inzet op bewustwording (*) en flankerende beleid waarvoor bijvoorbeeld het onderwerp van energie-labeling volop kansen biedt. Geen Hummer als huisdier maar warme voeten. Het wonderlijke is dat daar vaak nog aantrekkelijke terug verdientijden bij horen ook. Onderzoek dat oplossingen biedt voor het vraagstuk hoe bij gebrek aan een partij als Albert Hein in deze sector, de latente marktvraag verbind aan een adequaat aanbod. Wat mij betreft misschien wel de meest essentiële vraag die rond het onderwerp duurzaam omgaan met energie om een antwoord vraagt. Het zou mooi zijn als dit onderwerp bij de nadere uitwerking van dit advies hoog op de agenda geplaatst zou worden.
(*) Zie bijvoorbeeld Energielabel werkt gunstig op verkoopbaarheid woning maar ook wat betreft de inzichtkant Energiedragers: Kerncijfers als IJkpunt en andere blogs die de insteek van David Mackay voor ons totale energiegebruik uitgedrukt in KW/p/d nader toelichten.